Ik begin mijn reeks schrijftips met misschien wel de vreemdste tip die je ooit kreeg: je moet van schrijven houden. Ik plak er meteen nog een achteraan: je moet ook van lezen houden. ‘Logisch’, denk je misschien. Toch? Maar nee, uit (jarenlange) ervaring weet ik dat dit echt niet zo vanzelfsprekend is.
‘Ik zou ook wel eens een boek willen schrijven.’ Ik hoor dit regelmatig sinds ik schrijver ben. Daarna volgt een zucht of stilte. Soms komt er nog een uitleg over het waarom. Vaak is dat: ‘Het lijkt me zo leuk.’ Of: ‘Ik heb nogal wat meegemaakt.’
Zulk opmerkingen roepen altijd sterke gevoelens bij mij op, want echt niet iedereen kan schrijven. En een heel boek al helemaal niet. Aan de andere kant denk ik dan meteen aan het mooie ervan: hoe langer en hoe vaker je het doet, hoe leuker je het (vaak) vindt!
Ik moet / kan (een boek) schrijven
Ik teken, dus ik schrijf een boek
Ik heb wat meegemaakt, dus ik schrijf een boek
Wil jij schrijven?
Je moet van lezen houden
Je moet van schrijven houden
Waar blijven de echte schrijftips?
Ik moet / kan (een boek) schrijven
In de loop der jaren ben ik heel wat mensen tegengekomen die van zichzelf móesten schrijven. De eerste keer dat het me overkwam was ik stomverbaasd. De tweede keer iets minder. Mensen doen zichzelf nu eenmaal rare dingen aan. Ik moet ook veel van mezelf, zoals fotoboeken maken van mijn kinderen. Zo níet mijn hobby. Wat ik bijzonder blijf vinden is dat er zoveel mensen zijn die het van zichzelf moeten of van plan zijn het te gaan doen ‘omdat ze het (vast wel) kunnen’. Ik begeef me hier op glad ijs, dat weet ik, want wie ben ik nou om te zeggen dat jij niet (of juist wel) van schrijven houdt? Ik vertel je gewoon twee waargebeurde verhalen over mensen die er eigenlijk niet van hielden. Misschien heb je er wat aan.
Ik teken, dus ik schrijf een boek
Vlak na het verschijnen van tweede roman Kieuw sprak ik een vrouw die graag tekende. Iedereen vond haar tekeningen zo leuk, dat ze van (heel) veel mensen te horen had gekregen dat ze er ‘boekjes’ van moest maken en er ‘verhaaltjes’ bij moest verzinnen. Dat had ze gedaan. Ze vertelde mij dat ze alleen maar afwijzingen kreeg van uitgeverijen en van veel uitgevers zelfs niet eens antwoord kreeg.
‘Hoe kan dat toch?’ vroeg ze aan mij. ‘Dat is toch asociaal? Al die moeite!’
Ik vroeg haar: ‘Schrijf je graag?’
Ze trok haar schouders op. ‘Het is voor bij mijn tekeningen, hè? Meer niet.’
‘Maar schrijf je graag?’ vroeg ik.
‘Ik wil er gewoon boekjes van maken.’
Ik probeerde het op een andere manier: ‘Wie heeft er voor je proefgelezen voordat je het instuurde?’
‘Proeflezen?’ vroeg ze. ‘Dat doen ze toch bij de uitgeverij?’
Ik heb wat meegemaakt, dus ik schrijf een boek
Een man die de buitenboel bij ons schilderde dronk in zijn pauze een kop koffie met mij. Hij kwam er bij toeval achter dat ik schreef.
‘Mijn vrouw gaat ook een boek schrijven,’ zei hij trots.
‘Oh, wat leuk!’ zei ik. ‘Hoe lang schrijft ze al?
Hij keek heel moeilijk. ‘Ze heeft heel wat meegemaakt, de laatste jaren. Kanker. Dat zijn écht van die dingen waar mensen over willen lezen.’
Ik knikte. ‘En is ze al begonnen?’
Hij schudde zijn hoofd. ‘Maar ze wil wel gaan beginnen. Want zulk soort boeken verkopen natuurlijk erg goed.’
‘En schrijft ze graag?’ vroeg ik.
Hij lachte. ‘Nee, maar ze kan er toch wel een boek over schrijven?’
Wil jij schrijven?
Als ik je vraag: ‘Wil jij (een boek / een verhaal) schrijven?’
Denk je dan ‘oei’ bij het zien van de haakjes om ‘een boek’ heen?
Omdat er dan alleen nog ‘Wil jij schrijven?’ staat?
Is dat confronterend voor je? Schrijf je nog maar kort en ben je er nog niet over uit of je echt graag schrijft? Ga dan terug naar de basis.
Je moet van lezen houden
Ja, laat ik beginnen bij de basis. Ik stel je een andere vraag: ‘Hou jij van lezen?’ – Als je hier niet overtuigend ‘ja’ op antwoordt, dan heb je een probleem. Bij lezingen op scholen vertel ik de leerlingen altijd: ‘Een schrijver moet van lezen houden.’ Door veel te lezen (van anderen) leer je schrijven. Dat is geen nonsens. Hoewel ik al een veellezer was, ben ik nóg meer gaan lezen sinds ik schrijf.
Toen ik een moeilijke periode had na de verschijning van mijn roman Dromer kreeg ik van mijn uitgeefster de tip maar weer eens ‘lekker veel te gaan lezen’. Terwijl ‘Dromer’ al mijn derde roman was en ik er de Kleine Cervantes mee in de wacht sleepte. Maar hoe goed ik ook presteer als schrijver, ik moet blijven lezen. Want zo blijf ik leren en nieuwe dingen zien. Zo ontwikkel ik mijn ambacht. En alles wat ik op papier zet moet ik lezen. Telkens opnieuw, bij elke herschrijffase.
Ik durf hier dus keihard een stelling aan te nemen:
Als je niet van lezen houdt, dan ben je net als:
- de kok die niet veel lust of niet graag nieuwe dingen proeft en
- de kunstenaar die nooit naar musea gaat om andermans kunst te bewonderen en
- de muzikant die niet graag naar muziek luistert
gedoemd te mislukken (als schrijver) of in elk geval erg ongelukkig van schrijven te worden.
Je moet van schrijven houden
Schrijven is geen modeding. Niet iets wat iedereen kan. Maar wel iets wat je kunt leren. Het leerproces is prachtig en heerlijk, dat garandeer ik je.
Áls je echt van schrijven houdt.
Ja, natuurlijk moet je ervan houden! – denk je misschien. Maar nee, dat is echt niet zo vanzelfsprekend. Je houdt van schrijven als je (bijvoorbeeld):
- niet kunt wachten om weer achter je computer/notitieboek te kruipen;
- continu verhalen, scènes of dialogen in je hoofd hebt;
- het schrijven (en herschrijven) an sich heerlijk vindt;
- het mist als je er geen tijd voor hebt en
- het heerlijk vindt om te spelen met taal, zinnen en woorden.
Dit stukje is goed overeind gebleven en letterlijk in mijn historische roman Meerminnen verdrinken niet terechtgekomen.
Waar blijven de echte schrijftips?
Misschien denk je na het lezen van deze ‘ultieme’ schrijftip wel: eigenlijk hou ik niet van schrijven. Dan hoop ik dat ik je daar geholpen heb en dat ik je (jarenlang) dwangmatig schrijven heb bespaard. Maar natuurlijk hoop ik dat je denkt: Natuurlijk hou ik van schrijven (en lezen)! Waar blijven de echte schrijftips? Nou, ze komen eraan hoor!
Tot snel bij mijn tweede tip, die meteen dieper op schrijftechniek in gaat: ‘Voorkom clichés (en stoplappen) in je verhaal.’
Liefs,
Saskia
Edit 2-2-2021: Na het plaatsen van dit artikel op diverse media ontstonden heel interessante discussies tussen (professionele) schrijvers. Lees de discussie mee via